(Quan hệ Việt Nam –
Trung Hoa dưới triều Thanh,
Nguyễn Duy Chính dịch và giới thiệu)
Tin vui cho những người thích Sử, đặc biệt là Sử
về những liên quan trong mối bang giao giữa Trung Hoa và Việt Nam trong đời
Thanh, từ Lê – Mạc phân tranh cho tới khi Trung – Pháp giao tranh.
Từ khi nhà
Thanh thay nhà Minh ở Trung Hoa, có rất nhiều biến cố, sự kiện liên quan đến Việt
Nam. Lúc đầu có chuyện giúp nhà Mạc tồn tại ít năm, rồi đến chuyện tranh chấp ở
biên giới (Quảng Tây, Vân Nam, phủ Khai Hóa, sông Đỗ Chú …). Bang giao với triều
đình Lê-Trịnh ở Đàng Ngoài, với chúa Nguyễn ở Đàng Trong, với nhà Tây Sơn trong
hai triều Quang Trung, Cảnh Thịnh, và với nhà Nguyễn từ khi vua Gia Long thống
nhất đất nước cho đến khi người Pháp sang xâm lăng. Những thay đổi trong thể lệ
triều cống, việc buôn bán, tình trạng cướp biển (kể cả những cướp biển do nhà Tây
Sơn khuyến khích, hỗ trợ) … đều là những đề tài đáng chú ý.
Có một tài liệu
tham khảo rất hữu ích và phong phú cho những đề tài ấy. Đó là bản luận án Tiến
sĩ Sử học của Ts. Lại Tông Thành, đệ trình tại Đại học Quốc lập Sư phạm Đài
Loan năm 2006. Tên của luận án là “Thanh-Việt
quan hệ nghiên cứu - Dĩ mậu dịch dữ biên vụ vi thám thảo trung tâm, 1644-1885”
(Nghiên cứu về quan hệ Thanh-Việt, lấy mậu dịch và hoạt động ở biên giới làm chủ
yếu cho việc xem xét).
Ts. Lại Tông
Thành hiện là Giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Chương Hóa ở Đài Loan. Để hoàn
thành luận án này, ông đã tham khảo rất nhiều trong các văn khố, gồm nhiều tài liệu
từ trước chưa được công bố, trong đó có các tấu số, dụ chỉ của nhà Thanh, quốc
thư của Việt Nam, và nhiều bộ sử quan trọng của Việt Nam nguyên tác bằng chữ
Hán từng được ấn hành ở Nhật Bản, Hong Kong hay Đài Loan, Bắc Kinh.
Công trình nghiên
cứu của Gs Lại Tông Thành mới được Ts. Nguyễn Duy Chính dịch sang tiếng Việt,
trong cuốn QUAN HỆ VIỆT NAM – TRUNG HOA
DƯỚI TRIỀU THANH. Sách dày hơn 800 trang, với nhiều bảng thống kê, bản đồ, và
có phần Sách dẫn (Index). Sách mới được Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông
phát hành năm 2025. Khi dịch sang tiếng Việt, Ts Nguyễn Duy Chính cũng ghi chú
để đính chính một số thông tin không hoàn toàn chính xác của tác giả liên quan
đến lịch sử Việt Nam.
Ngày 05 tháng
11, 2025
